Poszczególni autorzy opisując stan zaawansowania controllingu w przedsiębiorstwach akcentują różne jego elementy, np. J. Weber podkreśla zadania controllingu (aspekt funkcjonalny), E. Nowak narzędzia (aspekt instrumentalny), a M. Sierpińska i B. Niedbała centra odpowiedzialności i organizację służb controllingowych (aspekt instytucjonalny). Prezentowane przez różnych autorów wyniki badań nie są porównywalne i przedstawiają zgoła odmienny obraz controllingu w praktyce.
Celem prezentowanego projektu naukowo-badawczego "OCTOPUS-CONTROLLING" jest stworzenie uniwersalnego narzędzia, umożliwiającego badanie (pomiar) zaawansowania controllingu w przedsiębiorstwie przy uwzględnieniu wielu jego wymiarów, czy też aspektów. Istotne jest również dość precyzyjne określenie zaawansowania controllingu, ponieważ spotykane często określenia "słabo" czy "mocno" zaawansowany mogą być różnie postrzegane i interpretowane. Projekt jest wynikiem połączenia dwóch niezależnych projektów badawczych, prowadzonych przez nas w związku z przygotowywaniem rozpraw doktorskich. Na całokształt niniejszego projektu składają się:
- wielowymiarowe narzędzie (metoda) pomiaru zaawansowania controllingu,
- narzędzie informatyczne wspomagające i ułatwiające pomiar,
- interaktywna baza danych,
- strona internetowa www.e-controlling.ae.wroc.pl.
Metoda pomiaru zaawansowania controllingu
Opracowana przez nas metoda pomiaru zaawansowania controllingu, uwzględnia sześć (docelowo osiem) jego głównych wymiarów, a mianowicie:
- zadania realizowane przez controlling,
- obszary funkcjonalne nim wspomagane,
- stosowane narzędzia,
- system informatyczny wspomagający controlling,
- centra odpowiedzialności,
- instytucjonalizację controllingu.
Podstawą do wyróżnienia tych wymiarów były liczne definicje i ujęcia controllingu, jego geneza i istota. Następnie każdy z wyróżnionych wymiarów został zoperacjonalizowany. Dla każdego skonstruowano porównywalną, 10-cio stopniową skalę. Sposób pomiaru natężenia każdego z wymiarów przedstawia Tabela 1.
<tabela 1>
Źródło: opracowanie własne.
Wyróżnione wymiary współokreślają stan zaawansowania controllingu w przedsiębiorstwie, a przeprowadzenie badania z wykorzystaniem przedstawionej koncepcji umożliwia bardziej precyzyjne (liczbowe) jego odzwierciedlenie. Możliwa jest również prezentacja wyniku na wykresie radarowym, na którym pole figury wyznaczonej przez połączenie punktów na poszczególnych osiach, oddaje zaawansowanie controllingu w badanej firmie (zob. rysunek 1).
Rysunek 1. Graficzna prezentacja przykładowych wyników pomiaru zaawansowanie controllingu.
Źródło: Opracowanie własne.
Przy konstruowaniu tego narzędzia niezbędne były pewne uproszczenia, zdajemy więc sobie sprawę z jego niedoskonałości i ograniczeń. Aby pełniej oddać zaawansowanie controllingu należałoby bowiem uwzględnić np. szczegółowość rachunku kosztów, sposób wewnętrznej organizacji centrów odpowiedzialności, czy kształt systemu motywacyjnego (powiązań wysokości wynagrodzeń z osiąganymi wynikami). Należałoby również zastanowić się nad nadaniem poszczególnym wymiarom controllingu odmiennych wag. Wszystkie te elementy są istotne, jednakże ich uwzględnienie w istotny sposób komplikuje pomiar. Prezentowane narzędzie jest, jak na razie w fazie rozwoju i będzie stopniowo doskonalone.
Narzędzie informatyczne wspomagające pomiar i interaktywna baza danych
Aby ułatwić procedurę pomiaru zaawansowania controllingu, która mimo licznych starań nie jest wystarczająco prosta i przejrzysta, opracowano narzędzie informatyczne (program w arkuszu kalkulacyjnym Excel), ułatwiające pomiar. Dzięki wykorzystaniu programu, controllerzy i menedżerowie mogą bez specjalnej wiedzy i zapoznawania się z detalami metody samodzielnie dokonać badania we własnej firmie.
Aby dokonać pomiaru wystarczy wypełnić prosty formularz dotyczący wybranych aspektów controllingu w firmie. Po wypełnieniu formularza, program porównuje badaną firmę do innych przedsiębiorstw ogółem, o podobnym profilu działalności i do firm tej samej klasy wielkości (bazę odniesienia stanowi 85 przebadanych firm). W miarę rozbudowy bazy danych, porównanie będzie możliwe również w przekroju branżowym. Dotychczas porównanie odbywa się do wartości średnich, a docelowo planujemy również możliwość porównania się do najlepszych firm (osiągających wysoką efektywność).
Bardzo istotnym elementem tego programu jest możliwość zapamiętywania wprowadzanych wyników (docelowo, na razie opcja ta nie jest uaktywniona), dzięki czemu baza danych stanowiąca bazę odniesienia na bieżąco powiększa się i aktualizuje. Cechuje się zatem samorozwojem. W obecnych czasach, w których występują istotne trudności w badaniu praktyki gospodarczej, liczymy że może to być zupełnie nowa metoda uzyskiwania danych.
<grafiki>
Redakcja portalu www.controlling.info.pl gorąco zachęca do udziału w badaniu, którego pierwszym etapem jest wypełnienie ankiety, którą znajdziecie Państwo tutaj: [ pobierz ]
Strona internetowa
Jest to bezpłatne badanie, a jedynym warunkiem jest wypełnienie prostej ankiety. Praktykom umożliwia to porównanie się do innych i identyfikację obszarów controllingu, które należałoby doskonalić.